Əgər siz veb proqramlaşdırma sahəsində karyeraya başlamağı planlaşdırırsınızsa, yəqin ki, iki əsas istiqamətlə tanış olmusunuz: front-end və back-end inkişafı. Hər ikisi müasir sayt və tətbiqlərin qurulmasında vacibdir, amma çox fərqli sahələrə fokuslanır.

Bu bloqda front-end və back-end inkişafının nə olduğunu, əsas vəzifələri, lazım olan bacarıqları, karyera imkanlarını və sizin üçün düzgün yolu necə seçəcəyinizi izah edəcəyik.

Front-End nədir?

Front-end inkişafı saytın vizual və interaktiv hissəsinə fokuslanır — yəni istifadəçilərin gördüyü və istifadə etdiyi hissələrə.

Front-end proqramçılar bu texnologiyalardan istifadə edirlər:

• HTML – məzmunun quruluşu
• CSS – dizayn və üslub
• JavaScript – interaktivlik

Bundan əlavə, React.js, Vue.js, Angular kimi framework və kitabxanalardan da geniş istifadə olunur.

👉 Məsələn: Düyməyə kliklədikdə, animasiya gördükdə və ya telefonunuzda rahat şəkildə işləyən sayt gördükdə, bu front-end inkişafının nəticəsidir.

Front-End proqramçıların əsas vəzifələri:

• İstifadəçi interfeyslərini yaratmaq və kodlaşdırmaq
• Saytları mobil uyğun və responsiv etmək
• İstifadəçi təcrübəsini (UX) yaxşılaşdırmaq
• Dizaynerlərlə əməkdaşlıq edərək vizual dizaynları həyata keçirmək

Back-End nədir?

Back-end inkişafı sayt və tətbiqlərin server tərəfini əhatə edir — yəni məntiq, verilənlər bazası və pərdəarxası funksionallıq.

Back-end proqramçılar bu texnologiyalardan istifadə edirlər:

• Python (Django, Flask)
• Java (Spring)
• Node.js
• C# (.NET)

Eyni zamanda MySQL, PostgreSQL, MongoDB kimi verilənlər bazaları da istifadə olunur.

👉 Məsələn: Sayta daxil olmaq üçün istifadəçi adı və şifrənizi yazdığınızda, sistem back-end vasitəsilə verilənlər bazasını yoxlayır və giriş imkanı verir.

Back-End proqramçıların əsas vəzifələri:

• Verilənlər bazalarını yaratmaq və idarə etmək
• Server tərəfli məntiq yazmaq
• Təhlükəsizlik və məlumatların qorunmasını təmin etmək
• Üçüncü tərəf API-ləri inteqrasiya etmək
• Front-end üçün lazım olan məlumatı təmin etmək

Bacarıqların müqayisəsi

| Sahə       | Front-End            | Back-End            |

| ----------------- | -------------------------------- | ------------------------------ |

| **Fokus**     | Vizual, interfeys, interaktivlik | Server, məlumat, məntiq    |

| **Dillər**    | HTML, CSS, JavaScript      | Python, Java, C#, Node.js   |

| **Framework-lər** | React, Vue, Angular       | Django, Spring, .NET      |

| **Məqsəd**    | Saytı rahat və vizual etmək   | Funksionallıq və təhlükəsizlik |

Karyera imkanları

Həm front-end, həm də back-end proqramçılarına çox böyük tələbat var.

Front-End karyeraları:

• Front-End Developer
• UI/UX Engineer
• Kodlaşdırma biliklərinə sahib Veb Dizayner
• Mobil Veb Developer

Back-End karyeraları:

• Back-End Developer
• Verilənlər Bazası Administratoru
• API Developer
• Cloud/Server Engineer

💡 Bir çox mütəxəssis həm front-end, həm də back-end öyrənərək Full-Stack Developer olur və daha çox imkan qazanır.

Hansı yolu seçməli?

Seçim sizin maraq və güclü tərəflərinizdən asılıdır:

• Dizayn, vizuallıq və yaradıcılığı sevirsinizsə → Front-End seçin
• Məntiq, problem həlli və məlumatla işləməyi sevirsinizsə → Back-End seçin

Hər iki yol sizə 2025-ci ildə yüksək maaş, karyera artımı və böyük tələbat vəd edir.

Yekun fikirlər

Front-end saytları vizual baxımdan cəlbedici və istifadəsi rahat edir, back-end isə hər şeyin düzgün işləməsini təmin edir. Birlikdə isə interneti gücləndirirlər.

JET Academy-də biz tələbələrə hər iki sahəni praktiki layihələr və peşəkar mentorluqla öyrədirik. Beləcə, siz rahatlıqla yolunuzu seçə və ya full-stack developer kimi hər iki istiqamətdə peşəkar ola bilərsiniz.

🚀 Veb proqramlaşdırma yoluna başlamağa hazırsınız? JET Academy-yə qoşulun və texnologiyanın gələcəyini bizimlə qurun!